CUMHURİYET DÖNEMİNDE OLAY ÇEVRESİNDE OLUŞAN EDEBİ METİNLER: 2017

13 Mayıs 2017 Cumartesi

CUMHURİYET DÖNEMİNDE OLAY ÇEVRESİNDE GELİŞEN EDEBİ METİNLER

CUMHURİYET DÖNEMİNDE

OLAY ÇEVRESİNDE GELİŞEN EDEBİ METİNLER

1. ANLATMAYA BAĞLI EDEBİ METİNLER:

A. HİKAYE

B.ROMAN

A. HİKÂYE (ÖYKÜ):

‘’Yaşanmış ya da yaşanması mümkün olayların anlatıldığı kısa ve çekici yazılardır.’’

Öyküler gerçek ya da düş ürünü bir olayı kısa şekilde anlatır. Kısa oluşu, yalın bir olay örgüsüne sahip olması, az sayıda karaktere yer vermesi ile roman ve diğer anlatı türlerinden ayrılır.

Dünya edebiyatında kurucusu:

‘’Decameron’’ adlı eseriyle İtalyan sanatçı Boccaio’dur.

Fransız edebiyatında, Maupassant, Rus edebiyatında Çehov ve İngiliz edebiyatında O’Henry’dir.

Hikayenin Ögeleri:

a) Anlatıcı

b) Olay ve durum

c) Kişi

d) Yer

e) Zaman

Öykü Türleri:

a. Olay Öyküsü:

Bu tür öyküde yazar okuyucuyu “çarpıcı” bir olayla öyküye bağlamaya çalışır. Öykücü, giriş, gelişme ve sonuç bölümleri içinde olayı aktarır; önce gerilimi artırır, sonra düşürür.

Olay öyküsünün dünya edebiyatındaki öncüsü Fransız sanatçı Maupassant’tır. Bu tür öykülere ‘'Maupassant tarzı öykü" de denir. Bizim edebiyatımızda olay öyküsünün önde gelen bazı sanatçıları şunlardır:

Ömer Seyfettin, Refik Halit Karay, Reşat Nuri Güntekin, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Sabahattin Ali bu tarz öykücülüğün öncüleridir.

b) Kesit hikayesi:

Bir olayı değil günlük yaşamın her hangi bir kesitini ele alıp anlatan öykülerdir Serim, düğüm, çözüm planına uyulmaz Belli bir sonucu da yoktur. Merak ve heyecandan çok duygu ve hayallere yer verilir; fikre önem verilmez, kişiler kendi doğal ortamlarında hissettirilir. Olayların ve durumların akışı okuyucunun hayal gücüne bırakılır.

Bu tarzın dünya edebiyatında ilk temsilcisi Rus yazar Anton Çehov olduğu için “Çehov Tarzı Hikâye” de denir.

Bizdeki en güçlü temsilcileri: Sait Faik Abasıyanık, Memduh Şevket Esendal ve Tarık Buğra’dır.

Hikayenin Genel Özellikleri:

Hikâyelerde düşündürmekten çok, duygulandırmak ve heyecanlandırmak esastır. Hikâyeler, gerçek ya da düş ürünü bir olayı kısa şekilde anlatır. Kısa oluşu, yalın bir olay örgüsüne sahip olması, genellikle önemli bir olay ya da sahne aracılığıyla tek ve yoğun bir etki uyandırması ve az sayıda karaktere yer vermesiyle roman ve diğer anlatı türlerinden ayrılır.

Hikâye, olay eksenli bir yazı türüdür. Hikâyede temelde bir olay vardır ve olaylar genellikle yüzeyseldir. Hikâyeler genellikle kişilerin anılarını anlatması şeklinde oluşur. Hikâye kısa bir edebiyat türü olduğu için bu eserlerde fazla ayrıntıya girilmez. Olayın ya da durumun öncesi, sonrası okura sezdirilir. Okur, bazı sözcüklerden yararlanarak ve düş gücünü kullanarak kişiler hakkında ya da olaylar ve durumlarla ilgili yargılara ulaşabilir.

B. ROMAN

Genellikle insanların serüvenlerini, iç dünyalarını, toplumsal bir olay ya da olguyu, insan ilişkilerini ve değişik insanlık durumlarını yansıtmayı amaçlayan düzyazı türüne “roman” denir.

İlk başarılı roman: Cervantes’in yazdığı Don Kişot’tur.

Romanın Genel Özellikleri:

Okuyucuyu çekebilecek nitelikte merak unsurları içerir.

Sosyal yaşamda kişilerin veya ailelerin başlarından geçen ya da geçme olasılığı bulunan olayları yer ve zaman göstererek aktarır.

Birbiriyle bağlantılı olayları temel bir düşünce etrafında birleştirerek yansıtır.

Roman, hem bir gerçekliğin hem de düş gücünün ürünüdür.

Yazar, anlattığı olayı, kişileri gerçekten olsa da bunları yeniden yaratarak verir. Bu bakımdan roman gerçek yaşamla tam olarak örtüşmez.

Roman, yaşamın yeniden üretimi ya da yaratımıdır. Romanda aslında romancının hayal gücü, sanatçı kişiliği, görgü ve bilgisiyle, zengin duygu ve düşüncesiyle yaratılan bir yaşam ortamı anlatılır.

Roman Türleri:

a) Tarihsel romanı

b)Serüven romanı

c) Polisiye roman

d) Duygusal roman

e) Psikolojik roman

f) Fantastik roman

g) Egzotik roman

h) Töre romanı

I) Otobiyografik roman

i) Irmak roman

j)Tezli roman

k) Sosyal roman

l) Yığın / popüler roman

m) Romantik roman

n) Realist roman

o) Natüralist roman

TÜRK EDEBİYATINDA ROMAN VE HİKAYE

İlk çeviri roman: Yusuf Kamil Paşa, Fenelon’dan Telemak

İlk yerli roman: Şemsettin Sami, Taaşşuk-ı Talat ve Fıtnat

İlk edebi roman: Namık Kemal, İntibah

İlk tarihi roman: Namık Kemal, Cezmi

İlk köy romanı: Nabızade Nazım, Karabibik

İlk psikolojik roman denemesi: Nabızade Nazım, Zehra

İlk psikolojik roman: Mehmet Rauf, Eylül

İlk realist roman: Recaizade Mahmut Ekrem, Araba Sevdası

Batı tekniğine uygun ilk modern roman: Halit Ziya Uşaklıgil, Mai ve Siyah

İlk otobiyografik roman: Dokuzuncu Hariciye Koğuşu, Peyami Safa

HİKAYE

Batılı anlamda ilk hikaye: Muhayyelat-ı Aziz Efendi,

İlk hikaye denemesi: Emin Nihat, Müsameratname

İlk hikaye: Ahmet Mithat Efendi, Letaif-i Rivayet

Batı tekniğine uygun ilk hikaye: Samipaşazade Sezai, Küçük Şeyler

Öykücülüğü meslek haline getiren kişi: Ömer Seyfettin

Küçük Şeyler

CUMHURİYET DÖNEMİ ROMAN VE HİKÂYE

Cumhuriyet dönemi roman ve hikâyesini 4 ana başlıkta inceleriz:

1- Milli edebiyat zevk ve anlayışını sürdüren eserler

2- Toplumcu gerçekçi eserler

3- Bireyin iç dünyasını esas alan eserler

4- Modernizmi esas alan eserler

Cumhuriyet döneminde Milli Edebiyat zevk ve anlayışını sürdüren eserler

Cumhuriyet döneminde Milli Edebiyat zevk ve anlayışını sürdüren eserlerin özellikleri şunlardır:

Cumhuriyet’in ilk dönem ürünlerinde Milli Edebiyat zevk ve anlayışına uygun hikaye ve romanlar yazılmıştır.

Cumhuriyet’le birlikte siyasi, ekonomik ve toplumsal hayattaki değişimler edebiyata da yansımış; Anadolu’ya açılma, Anadolu’yu görüp anlatma ve Anadolu insanını konu edinme öne çıkmıştır.

Cumhuriyet döneminde Milli Edebiyat zevk ve anlayışını sürdüren hikâye ve romanlarla Milli Edebiyat dönemi roman ve hikâyeleri arasında; Anadolu coğrafyasını ve halkını anlatma bakımından bir ortaklık olmakla birlikte Atatürk ilke ve inkılâplarını konu edinme, savaş sonrası hayatı da anlatma bakımından farklılıklar söz konusudur.

Roman ve hikâyelerde toplumsal ve kültürel farklılıklar, ülke ve toplum sorunları, Kurtuluş Savaşı, eski-yeni çatışması, köy ve kasaba insanının çelişkileri, tarihi konular, yanlış Batılılaşma konuları ağırlıkla işlenmiştir.

Realizm akımından etkilenilmiş, Cumhuriyet döneminin hazırlayıcıları olan I. Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı konu edilmiştir.

Atatürk ilke ve inkılâplarına uygun bir bakışla eserler yazılmış, yanlış Batılılaşma konusu ele alınmıştır.

Batıl inançlar ve hurafeler eleştirilmiştir.

Toplumsal faydayı esas alan eserler yazılmıştır.

Doğu – Batı karşılaştırmaları yapılmıştır.

Halkın sıkıntıları, aydın – halk çatışması konu edilmiştir.

Milli Edebiyat zevk ve anlayışını sürdüren hikâyelerde Maupassant tarzının (olay hikâyesi) özellikleri görülür.